ZWEVENDE TONEN [ofwel Binaural Beats] en de toepassing daarvan met STEMVORKEN

door: Ilona Karsemeijer [klankgeoriënteerd stempedagoog]

 [In dit artikel handelt de informatie over de zwevende toon die ontstaat bij het 5 hertz [Hz] -verschil. Er ontstaan echter ook zwevende tonen bij andere hertz-verschillen.]

Heinrich Wilhelm Dove (Duitsland, 1803 – 1879) ontdekte de techniek van binaural beats (zwevende tonen). Zweving (in het Engels: beating) is een vorm van interferentie, waarbij verschillende tonen met een klein verschil in frequentie, bijv. 5 Hz gespeeld worden voor elk oor apart waardoor een zweving ontstaat. Dit fenomeen is een ritmische verschiltoon (zwevende toon) die onder de gehoorgrens ligt maar wel als tel-, voel- of hoorbaar waarneembaar is. In werkelijkheid is dat ritme er dus niet, er zijn slechts twee tonen, maar de hersenen reageren op het kleine verschil van toonhoogte tussen die twee tonen en zorgen er voor dat de ‘zwevende toon’ ontstaat en waarneembaar wordt.

Als het verschil klein is, geeft dit rust en ontspanning en kan zelfs tot diepe slaap leiden. Niet alleen je geest ontspant, maar je hele lichaam doet mee aan de relaxatie. Bij grotere verschillen ervaart men een staat van alertheid, die niet altijd helend en zinvol is. Het kan zelfs tot stress leiden.

Het effect op de hersengolven.

Het bijzondere is dat de hersengolven mee gaan trillen met deze zwevende toon. De samenhang tussen je stemming en je hersengolven is zo groot dat niet alleen een andere stemming andere hersengolven genereert, maar als je de hersengolven (uiteraard positief) beïnvloedt, door middel van binaural beats, dan verandert ook je stemming! Daarbij komt dat het beïnvloeden van hersengolven ook helende en regenererende effecten heeft. De samenwerking van beide hersenhelften neemt toe, zij komen in balans en rust treedt in.

Zo kunnen binaural beats worden gebruikt om je ‘wezen’ te laten wennen aan hersengolven die gezond en herstellend voor je zijn. Zij kunnen je in een hogere staat van bewustzijn brengen.

Hersengolven.

Wat zijn hersengolven en welke verschillende soorten hersengolven zijn er?

Hersengolven zijn kleine electrische stroompjes die meetbaar zijn op het hoofd. Net als muziektonen verschillende toonhoogtes hebben, hebben ook hersengolven verschillende toonhoogtes. Deze noemt men frequenties en dat is het aantal golfjes of trillingen per seconde.

De verschillende hersengolven specifieke effecten, omdat bepaalde hersengolffrequenties neurotransmitters vrij laten komen. Deze neurotransmitters hebben op hun beurt weer ontspannende of stimulerende effecten; ook kunnen ze gevoelens van voldoening en genot opleveren. Hoe langzamer de hersengolven hoe meer naar binnen gericht de aandacht is. Daardoor ontstaat een uiterlijke verstilling samengaand met toenemende ontspanning en rust. Ook kan creativiteit ontstaan en intuïtieve informatie bewust worden: allerlei ideeën en inzichten kunnen optreden. Ook kunnen ervaringen verwerkt worden en kan hetgeen geleerd is, opgeslagen worden in het geheugen. Bovendien neemt bij toenemende ontspanning de activiteit van het immuunsysteem toe en krijgt het lichaam de kans om zich versneld te herstellen.

Hieronder een overzicht van een aantal belangrijke hersengolf gebieden:

Delta-golven: 0.5 tot 4 Hz (trillingen) per seconde.  Deze golven zijn de langzaamste hersengolven die in de hersenen te vinden zijn. Ze zijn het sterkst aanwezig in diepe slaap. Delta-golven zijn verbonden met de herstel stadia van de slaap, met empathie, intuïtie, en het zesde zintuig.

Theta-golven: 4 tot 8 Hz (trillingen) per seconde. Over theta-golven is het meest bekend dat ze voorkomen tijdens de REM-slaap. REM staat voor ‘rapid eye movement’. Tijdens deze periode van de slaap bewegen je ogen snel heen en weer.  Deze hersengolven kunnen worden geassocieerd met creativiteit, inspiratie, intuïtie, buitenzintuiglijke waarneming, trance, dromen, beeldend denken en met het opslaan van herinneringen in het lange termijn geheugen.

Hoe meer ontspannen je bent, hoe sterker de theta-golven.

 Alfa-golven: 8 tot 14 Hz (trillingen) per seconde. Deze golven zijn geassocieerd met een staat van lichte ontspanning. Ze nemen vanzelf toe zodra je je ogen sluit. Alfa-golven nemen toe zodra je met de aandacht meer naar binnen keert. Deze golven zijn aanwezig bij dagdromen, fantaseren en visualiseren. Ze zijn ook verbonden met een ontspannen, onthecht bewustzijn met een ontvankelijke geest. Alfa-staat wordt ook wel de ideale leer-staat genoemd, omdat je in deze staat makkelijker kunt leren en onthouden.

Beta golven: 14 tot 38 Hz (trillingen) per seconde.  Deze golven hebben voornamelijk te maken met de vlucht-vecht reflex, ons overlevingsmechanisme. Dit mechanisme is meestal op de buitenwereld gericht in het dagelijks leven. Bijvoorbeeld bij het oplossen van problemen en het snel kunnen reageren. Als iemand bang is, wil vluchten, boos, agressief of woedend is kun je bèta-golven meten in de hersenen.

In bèta-staat is de mens gespannen, nerveus en werkt het geheugen minder goed. Deze staat kan leiden tot hyperactiviteit en tot verlies van concentratie.

Gamma golven: 30 – 100 Hz (trillingen) per seconde. Dit is de staat bij intensief nadenken en intensieve mentale activiteit, zoals bijvoorbeeld stress en angst of zenuwachtigheid.

Stress en hormonen:

Met name voor hoogsensitieve personen en mensen met ADHD is het werken met de ’zwevende tonen’ rustgevend, helend en vooral herstellend.

Omdat hoogsensitieve personen snel schrikken, eerder overbelast raken en sneller dan andere mensen last van stress hebben, is bij hen ook de voorwaarde voor de productie van cortisol eerder bereikt. Is er sprake van van een constante overproductie van cortisol, dan kan het dagen duren voordat die weer afneemt. Zodra er sprake is van nieuwe stress, stijgt de cortisolspiegel direct. Op die manier produceert het lichaam in de loop der tijd een permanente ‘overdosis’ en vergiftigt het lichaam.

Cortisol kan heel goed tijdens de slaap worden afgebroken. Dit gebeurt voor het grootste deel tijdens de diepe slaap, een middagdutje van een paar minuten is niet voldoende. De slaap voor middernacht is het diepst en daardoor ook het effectiefst.

Wil je overdag tussendoor cortisol afbreken, dan is meditatie daar geschikt voor. Tijdens mediteren worden ook de hersengolven beïnvloed en sterk vertraagd. Ze moeten daarbij tenminste het theta-niveau (4 – 8 Hertz) bereiken, of het delta-niveau (0 – 4 Hertz) dat overeenkomt met een diepe slaap.

(bron: Jutta Nebel, boek: Als je te veel voelt)

Synchroniseren van de hersenhelften.

Deze toestand kun je heel snel bereiken door te mediteren met behulp van speciale klanktherapie CD’s, waarop de ‘hemi-synchronsatie’ techniek is toegepast. Er zijn vele CD’s met Binaural Beats te koop. Helaas zijn de geluiden/klanken, die er op staan veelal elektronisch en digitaal gesampled. Deze geluiden zijn niet natuurlijk en hebben geen boventonen, omdat ze met apparaten worden gemaakt en niet met instrumenten. Daarnaast zijn er vaak achter de geluiden vaak zachtjes ingesproken teksten (niet, of bijna niet hoorbaar, maar wel opneembaar door onze hersenen!) en nog andere ‘muziek’, zee- of natuurgeluiden aan toegevoegd.

Of de zwevende toon die voortkomt uit twee elektronisch, digitaal gemaakte frequenties ook het helende effect heeft is niet duidelijk.

Je kunt dit vergelijken met het gebruiken van op natuurlijke verkregen etherische/essentiële oliën of chemisch gefabriceerde synthetische oliën. Ze ruiken wel, maar hebben geen enkele therapeutische waarde. Sterker, je kunt er eerder hoofdpijn van krijgen, of erger.

Synchroniseren met gebruik van stemvorken.

Stemvorken zijn hiervoor bij uitstek geschikt. Je hebt er twee nodig. Met stemvorken heb je de meest natuurlijke en zuivere frequenties die bovendien veilig zijn.

De frequenties van stemvorken zijn natuurlijke trillingen, eigen en vertrouwd aan het lichaam.

Daarnaast kun je zelf kiezen of je met hoge of lage frequenties wilt werken, dat wat je als prettig ervaart.

2 stemvorken zijn overal mee naar toe te nemen en dus altijd inzetbaar als je je moe, gejaagd, onrustig, angstig of overbelast voelt.

Je hoeft er niet voor te gaan liggen om met de stemvorken aan de gang te gaan. Het is beter om rustig te gaan zitten. Dat kan zelfs op een toilet zijn. Gebruik de stemvorken om de harmoniserende werking van de zwevende toon zijn werk te laten doen.

Hoe gebruik je de stemvorken?

Zet op het linker oor bijvoorbeeld een stemvork bijv. van 128 Hz en op het rechter oor een stemvork van 133 Hz (dus met een verschil van 5 Hz.)

Sla de stemvorken op de platte kant van één van de uiteinden tegelijkertijd aan op een rubberen plaatje en plaats de stemvorken op het driehoekje voor de gehoorgang. NB! niet in de gehoorgang.

Laat ze zo lang mogelijk uit trillen. Wanneer je niets meer waarneemt, sla je ze opnieuw weer gelijktijdig aan. Dit herhaal je naar behoefte.

Op die manier ontstaat dus het verschil dat de hersenen als een eigen frequentie van 5 Hertz berekenen en stemmen het hersenritme daarop af. Zo worden de eigen frequenties naar beneden bijgesteld, zodat de gewenste toestand van rust en herstel wordt bereikt.

Je kunt dit dagelijks meerdere malen herhalen als je wilt en je kunt er niet aan verslaafd raken, dat raak je tenslotte ook niet aan gezond slapen.

Het gebruik van de frequenties 128 Hz en 133 Hz met het verschil van 5 Hz is aan te bevelen, omdat ze laag van toon en rustig zijn en ze binnen de menselijke stemomvang vallen.

Deze frequenties hebben ook een positieve invloed op ons strottenhoofd (ons stemorgaan), de stemfunctie, ons gehoor en zelfs op de hersenstam en het vegetatieve/autonome zenuwstelsel.

Zing ook zo nu en dan een enkele toon mee, terwijl je de stemvorken op je oren houdt (maakt niet uit welke toonhoogte je zingt) en ervaar wat dat met je doet. Je stemfrequentie zal uiteindelijk wat lager worden; het spreken en/of zingen makkelijker.

Wat je ook kunt doen, is één stemvork op één oor zetten en een toon meezingen, die qua toon iets hoger of lager is dan de toon van de stemvork, waardoor je zelf de zwevende toon creëert. Ga met je stem in glissando heel langzaam ‘over’ de toon van de stemvork. Het verschil van toonhoogte moet echter wel zo minimaal mogelijk zijn, zodat de zwevende toon ook werkelijk kan ontstaan. Door dit te doen, kom je helemaal binnen in jezelf. Dit is een innerlijk proces waardoor alles om je heen even helemaal wegvalt. Je komt in een staat van rust in het hier en nu. Dit vergt wel wat oefening en geduld.

Waarom 5 Hz?

Bij een trilling/zweving van 5 Hz hebben we te maken met het ritme van de oerbeweging, ons levensritme, het vibrato van ons hele systeem, het wiegen.

Het ritme van de oer wiegbeweging is overal ter wereld hetzelfde zonder dat ons dat is voorgedaan of aangeleerd. Elke vader, elke moeder zal overal op aarde zijn of haar kind in dit oerritme wiegen, m.n. als een kindje onrustig is (hoge hersenfrequenties!).

De beweging van het wiegen is niet heen en weer, maar zachtjes op en neer. Vaak lopen we er ook nog rondjes bij en zodoende wiegen de knieën mee. Ook de kinderwagen bewegen we in deze wiegbeweging op en neer. Niet alleen het kindje zal rustig worden, maar ook de ouder die het kind wiegt.

Mensen die een poes of hondje in de armen nemen, beginnen vaak ook zonder dat ze daar erg in hebben deze oerbeweging te maken.

Op een andere wijze komt het wiegen ook voor bij bijv. nerveuze en angstige kinderen of kinderen met het syndroom van Down. Zij wiegen zichzelf vaak waarbij de beweging van voor naar achteren is en wat langzamer. Soms wordt alleen maar het hoofd gewiegd. Dit doen ze onbewust om zichzelf gerust te stellen en te kalmeren. Ook volwassenen hebben die onbewuste neiging om zichzelf te wiegen in extreme situaties, zoals shock, pijn en rouw.

Leg je armen maar eens horizontaal op elkaar (niet over elkaar) en zie wat er gebeurt. Laat de reflex die vooraf gaat aan deze oerbeweging je uitnodigen om het wiegen met, in dit geval je armen, toe te staan en te ervaren.

Helaas wiegt niemand anders ons nog als we volwassen zijn, maar dat wil dus niet zeggen, dat we dat niet meer nodig hebben, integendeel. In diverse therapieën wordt het wiegen nog wel toegepast.

Met de zwevende toon van 5 Hz ‘wieg’ je het hele fysieke en psychische systeem naar een staat van zijn die als zeer prettig wordt ervaren.

Wiegen is geruststellend, harmoniserend, kalmerend, ordenend en werkt rechtstreeks herstellend in op ons neurologisch systeem.

Hoofdpijn en migraine.

Het is zeker de moeite waard om eens uit te proberen of de zwevende toon van 5 Hz verlichting kan brengen bij hoofdpijn of migraine. Daarvoor kun je de set 128/133 frequenties gebruiken, maar een set van 105/110 Hz is lager van klank en wordt daardoor als aangenamer ervaren en dat is bij hoofdpijn wel zo prettig. Het toepassen van de stemvorken op deze manier is nog vrij onbekend en niet iedere hoofdpijn is hetzelfde, maar er zijn al wel hele goede berichten vernomen. Je kunt beter de stemvorken uit proberen dan pijnstillers slikken.

Dagelijks een paar maal een aantal minuten de zwevende toon van 5 Hertz ervaren, brengt dus veel goeds voor lichaam en geest.

Stem je zelf elke dag weer opnieuw en het zal je beter gaan in alle opzichten.

Het ‘Lichtenberger Institut für angewandte Stimmphysiologie’ in Duitsland erkent dit fenomeen en leert studenten tijdens hun opleiding tot klank-georiënteerd stempedagoog hier ook mee te werken. De resultaten zijn opvallend. [www.lichtenberger-institut.de]

Stemvorken die gemaakt zijn van hoogwaardig metaal (dus níet van aluminium), zijn hiervoor bij uitstek geschikt. Het is aanbevelingswaardig om de zogenaamde ‘lichtgewicht’ stemvorken aan te schaffen, omdat die langer en gemakkelijker vast te houden zijn in horizontale houding.

Ze zijn verkrijgbaar bij: ‘Magna Mater’